Pianist Ahmad Jamal is afgelopen zondag 16 april thuis in Massachusetts overleden. Hij werd 92 jaar. De pianist was voor veel jazzmuzikanten een inspiratie vanwege zijn sobere speelstijl met vaak een stilte tussen de noten. Hij werd geprezen om zijn ‘less is more’ aanpak.
In 2019 plaatste Jazzism een interview met Ahmad Jamal naar aanleiding van zijn album Ballades. Hieronder tref je een ingekorte versie daarvan aan.
Tekst: Angelique van Os | Foto’s: J.M. Lubrano
‘Blijf jezelf uitvinden, daar gaat het om in muziek’
Er zijn weinig artiesten die zo’n lange en vruchtbare carrière hebben als de 89-jarige pianist Ahmad Jamal. Laat staan dat ze zichzelf opnieuw uitvinden.
Hij lijkt niets te zijn veranderd: opgewekte stem, Het is best opmerkelijk dat hij in zijn lange carrière nooit eerder uitbundige lach en je kunt de twinkelende jongensachtige ogen bijna voor je zien. Toen ik Ahmad Jamal in 2012 telefonisch sprak voor Jazzism vanwege de release van Blue Moon, barstte hij ook van de energie. Destijds verraste hij met die frisse plaat. In 2017 volgde het moderne Marseille, waar hij een ode bracht aan zijn favoriete Franse stad. In het gelijknamige nummer is ook de Franse rapper annex dichter Abd Al Malik te horen. Ook nu verbaast Jamal met het soloalbum Ballades. Van de tien tracks speelt de Amerikaanse pianist er zeven alleen en op Marseille, So Rare en Spring Is Here/Your Story, vormt hij een duo met bassist James Cammack, met wie hij al dertig jaar werkt.
‘Alles begint met de piano, het is een orkest binnen zichzelf’
Het is best opmerkelijk dat hij in zijn lange carrière nooit eerder een soloalbum opnam. Kleine uitzondering is de plaat Ahmad Jamal With The Assai Quartet (1997, Roersch). Hierop zijn vier solostukken te horen. Verder herinnert hij zich er geen te hebben opgenomen. Dat hij het niet precies weet is ook niet zo gek, want de man heeft ontstellend veel platen op zijn naam staan. En dan hebben we het nog niet eens over de lange lijst van samenwerkingen en bijdragen als producent. Ook wordt zijn werk aan de lopende band gesampeld door beroemde hiphoppers. Hoe doet hij het toch keer op keer om – gezien zijn leeftijd – nog op hoog niveau intrigerend te blijven spelen? “Het belangrijkste is dat je jezelf opnieuw blijft uitvinden. Dat doe ik zoveel mogelijk, dat is waar het om gaat in muziek. Ontdekking, ontwikkeling en vooruitgang. Technische en harmonische perceptie vind ik erg belangrijk. Op het album hoor je vooral dat laatste goed terug. En studeren is natuurlijk essentieel. Ik heb thuis twee Steinways, waar ik zoveel mogelijk achter zit. Ik ben bijna met pensioen, maar ik hoop straks op mijn negentigste nog steeds wat nieuws te ontdekken.”
Pittsburgh
Ahmad Jamal is geboren in Pittsburgh op 2 juli 1930. Het is een bijzondere stad waar vele invloedrijke artiesten vandaan komen. Trots somt Ahmal een aantal musici op: Billy Strayhorn, Art Blakey, Ray Brown, Lena Horne, Kenny Clark en George Benson. Jamal ging naar dezelfde scholen als Errol Garner; allebei zaten ze als driejarige peuter achter het klavier. Jamal luisterde al op zijn tiende naar Duke Ellington en Art Tatum. Pittsburgh was een intrigerende stad om in op te groeien, meent hij. “Er gebeurde altijd wel iets in de kunst- en muziekwereld. We hadden ook danser Gene Kelly en Heinz Tomato Ketchup, maar ook wetenschappers en de doowop-scene komt er vandaan. De VS kent slechts een aantal van die bepalende muzikale broeiplekken, zoals ook New Orleans, Kansas City en New York.”
Ook Jamal zelf heeft zijn sporen achtergelaten: er zijn weinig vergelijkbare jazzpianisten die zo invloedrijk zijn geweest op de generaties na hem. Tot zijn fans behoren Miles Davis en Herbie Hancock. Nog voor Bill Evans wist hij van zijn pianotrio een architectonisch orkestraal geheel te maken, met gelijke verhoudingen tussen bas, drums en piano. Het album At The Pershing (But Not For Me) uit 1958 is een van de bestverkopende jazzplaten aller tijden. Ook de jaren die daarop volgden waren zeer vruchtbaar onder zijn eigen label Chess/Argo. Naast een indrukwekkende lijst van prijzen, ontving de pianist in 2017 een Grammy Lifetime Achievement Award voor zijn immense oeuvre.
Touren
Op de vraag of er nog een kleine kans is dat Jamal komend jaar door Europa gaat touren, of zelfs naar Nederland komt, begint hij hard te lachen. “Ik weet het niet, nog even en ik ben echt met pensioen. Ik ontvang dagelijks uitnodigingen van festivals, maar ik houd niet van reizen. Nooit gedaan. Het is zo veranderd en gedoe met de beveiliging. Ik kan het moeilijk meer opbrengen. Ik ben liever thuis bij mijn familie.”
Voorlopig moeten we het met Ballades doen dus, hoewel Jamal nog lachend verwijst naar YouTube. Daar is immers alles en iedereen te zien. Wellicht kan hij een concert live streamen? De pianist heeft gemengde gevoelens over alle recente mediaplatformen. Hij heeft moeite met het individualisme van de huidige maatschappij waarbij iedereen achter zijn scherm zit, vanaf zijn telefoon leeft en via social media met elkaar communiceert.
Blij en dankbaar
Met een vurige toon in zijn stem zegt hij: “Er is overal chaos in de wereld. Zowel jong als oud worden hierbij het hardst getroffen. Liefde is het antwoord, maar toch overheerst een klimaat van haat en geweld. Hoe kunnen jonge mensen daarin goed functioneren? In de muziekindustrie is het niet veel anders. Het is voor nieuwe en jonge artiesten ontzettend lastig om een muzikale carrière van de grond te krijgen zonder platenzaken, de verdwijnende grote platenmaatschappijen en labels. Dat je selfmade bent, is vanzelfsprekend. Reëel is het echter niet. Dat was in mijn tijd wel anders. We gaan terug naar de toekomst door vinyl nieuw leven in te blazen. Als de makers van YouTube, Facebook en andere muziekdragers musici wat zouden teruggeven, dan was er een totaal andere markt geweest. Ik ben blij dat ik een kleine bijdrage kan leveren aan jonger talent. En ik ben dankbaar dat ik na al die jaren nog steeds albums kan blijven maken. Mijn meest favoriete plaat wordt ongetwijfeld de volgende.”
