Saxofonist-componist Wayne Shorter overleed op 2 maart jl. in Los Angeles. De artiest met 12 Grammy’s op zijn naam, werd 89 jaar.
Wayne Shorter (1933) is veel belangrijker dan veel jazzkenners denken. Hij wordt alom als saxofonist en componist gewaardeerd. Dat geschiedt echter toch vaak in wat suspecte termen als ‘kundig’ en ‘bekwaam’. Een onterecht beeld: Wayne Shorter speelde wel degelijk een zeer belangrijke rol in de jazzhistorie.
De loopbaan van Wayne Shorter strekt zich over meer dan vijf decennia uit. Het scharnierjaar van Shorters loopbaan is 1964. Toen verhief de saxofonist zijn eigen stem overtuigend als lid van het fameuze kwintet van Miles Davis. Bijvoorbeeld op de enerverende plaat Miles Smiles uit 1966. In 2018 kwam er weer een monument van hem uit, het drieluik Emanon. Een uitgebreid interview met Wayne Shorter was te lezen in Jazzism 6-2018. Hier volgt een deel hieruit.
Legende Wayne Shorter mag dan 85 zijn geworden, zijn creativiteit en fantasie lijken onvermoeibaar. Hij vierde zijn verjaardag dan ook met een episch werk: Emanon. Deze luxe box, uitgebracht op Blue Note, telt drie cd’s (plus vinyluitgaven) en een bijbehorend stripboek. “Niets in het leven is af, ik blijf altijd zoeken naar het onbekende avontuur.”
Als tieners noemden ze zichzelf Mr. Weird en Doc. Strange en schilderden deze bijnamen op hun instrumenten. Wayne op zijn sax en zijn oudere, wijlen broer Alan op trompet. Ze besloten om dezelfde ‘chaotische’ en ‘gestoorde’ muziek te maken als hun voorbeelden Dizzy Gillespie, Charlie Parker en Bud Powell. Ze droegen zonnebrillen en gekreukte kleren en deden hun publiek voorkomen alsof ze van bladmuziek speelden, terwijl ze in werkelijkheid een krant op hun lessenaar hadden staan en louter improviseerden. Volgens biografe Michelle Merces genoten de gebroeders Shorter van hun sociale vervreemding, zo schrijft ze in Footprints, The Life and Work of Wayne Shorter (2007, Tarcher/Penguin Books).
Mysterieuze persoonlijkheid
De legendarisch drummer en bandleider Art Blakey noemde ‘Weird Wayne’ uit Newark, New Jersey ‘The Sfinx’, vanwege zijn mysterieuze persoonlijkheid. Hij speelde met Blakeys Jazz Messengers van 1959 tot 1963. De vrije geest van de saxofonist kwam verder tot ontplooiing door zijn bijdragen aan het Miles Davis Quartet (1964-1970), Weather Report (1971-1985 met Joe Zawinul) en in de jaren daarna bij Carlos Santana en zijn eigen formaties. Inmiddels telt zijn indrukwekkende carrière ruim zes decennia. En omvat uiteraard vele hoogtepunten en toewijding aan collega’s als Sonny Rollins, Herbie Hancock en jonge protegés als Esperanza Spalding, Gretchen Parlato en Ambrose Akinmusire.
Nu introduceert de meervoudig Grammy-winnaar misschien wel zijn grootste epische werk tot nu toe: Emanon. We krijgen een kijkje in Wayne’s wondere wereld, waarbij hij zijn voorliefde voor sciencefiction, stripboeken, filmische en klassieke muziek laat samensmelten. En zoals collega Mischa Andriessen vijf jaar geleden al verkondigde in Jazzism: het is er allemaal nog. Zijn zwarte humor, immense verbeeldingskracht en vermogen om als vrije improvisator en componist te blijven denken. Andriessen schreef: “Ergens diep binnenin die gesloten man liggen alle muzikale en menselijke ervaringen opgeslagen als bron voor een onbepaald muzikaal avontuur, de sprong naar het onbekende.”
Hoewel critici wisselend zijn over Emanon is een ding zeker: Wayne zit nog steeds stevig in het zadel, ook al klinkt hij broos en breekbaar aan de telefoon. Wayne Shorter neemt veel tussenpauzes bij zijn filosofische uitspraken. “Alles is met elkaar verbonden. Van het zoeken naar oneindigheid, wijsheid, een wereld zonder angst tot het tonen van moed. Elementen waar elk mens naar zoekt. De meesten volgen de massa en blijven te weinig bij zichzelf. Sommigen volgen een andere, in mijn ogen veel interessantere en avontuurlijkere weg en gaan op ontdekkingstocht. Mijn huidige muziek zie ik als een avontuur naar het onbekende. De luisteraar vormt zelf de soundtrack. Projectie voor connectie, daar draait het om.” Emanon is de opvolger van Without A Net (2013) en daarmee zijn tweede uitgave op het befaamde Blue Note-label sinds 1970. Halverwege de jaren zestig verschenen memorabele albums met klassieke stukken als Infant Eyes, Black Nile en Footprints.
Veranderlijk panorama
De titel, alias No Name achterstevoren gespeld, verwijst ook naar het gelijknamige stuk uit de jaren veertig van Dizzy Gillespie en zijn toenmalige bigband. Shorter hoorde deze compositie in zijn tienerjaren en was onder de indruk van de originaliteit. “Alles heeft een naam en is of wordt gelabeld. Ik wil geen hokjesvorming. Ik wil geen vooroordelen. Gillespie besefte dat lang geleden al. Denk voor jezelf en zoek avontuur, is mijn motto. Daar komt nooit een einde aan, want niets is af. Er volgt altijd een nieuwe gedachte. De betekenis en perceptie veranderen. Daar gaat het om in het leven voor mij.” Voor Shorter is het album geen soundtrack voor het stripboek of andersom. “De twee kunstvormen versterken elkaar; als een veranderlijk panorama. Wellicht hoor je steeds iets anders na een luistersessie. Of zie je andere dingen in de strip.”
De saxofonist annex componist bevestigt zijn onmiskenbare drang naar grensverlegging, want hij heeft zich alweer op een ander grootschalig project gestort samen met protegé Esperanza Spalding: een opera, met een architect en een Londense regisseur. “We zitten nog in de creatieve workshopfase, met repetities, vergaderingen en het selecteren van de juiste mensen. Ik kijk er erg naar uit. Ik moet blijven creëren, ik heb geen keuze.”
Meer over Wayne Shorters muziek vind je
hier
