Het Cape Town Jazz Fest is eindelijk terug. En dat na vier jaar wachten en twee keer uitstel. Het is tot grote vreugde van muziekliefhebbers in Zuid-Afrika. Niet onbelangrijk voor Kaapstad, dat de reputatie van Afrikaanse jazzhoofdstad heeft hoog te houden.
Tekst: Pieter-Bas van Wiechen / Foto’s: Eaton de Jongh
Covid was de boosdoener waardoor het festival jarenlang niet door kon gaan. Opnieuw starten is moeilijker dan in Europa. Zuid-Afrika is economisch buitengewoon hard getroffen door de pandemie. Het Kaapse jazzfestival is het enige in zijn soort en heeft geen partners in de buurt zoals de Europese festivals. De Verenigde Staten en Europa zijn ver weg, artiesten komen hier vaak voor een of hooguit twee optredens. Een kostbare zaak, zeker als je meerdere sterren wilt halen zoals het festival vroeger deed.
Veel fans op de sociale media vreesden dat de dagen geteld waren van het festival, dat in 2000 werd opgericht door het Nederlandse North Sea Jazz. Toch werd in maart plotseling een Cape Town Jazz Fest aangekondigd.
Zuid-Afrikaanse namen domineren
Het is lastig het internationale festival tot leven te wekken, bleek toen de programmering bekend werd. Zuid-Afrikaanse namen domineren de line-up. Misschien niet waar veel Kaapse muziekliefhebbers van dromen. Maar voor de schrijver van dit stuk, net aangekomen in Zuid-Afrika, is dit een uitgelezen kans om in twee avonden grote namen en jonge talenten van de Zuid-Afrikaanse jazz te zien en te horen.
Het decor van het Cape Town Jazz Fest is het plaatselijke beurs- en congrescentrum. Het doet meteen denken aan North Sea Jazz. Zelfs de stoffen vloertegels en duizend-in-een-dozijn congresstoelen doen je soms geloven dat je gewoon in Rotterdam of zelfs nog in het Haagse Congresgebouw staat. Vier podia, twee grote, waarvan een buiten, een middenzaal met stoelen en een theaterzaal
Jazz steekt de kop op
Op het buitenpodium staan vooral DJ’s en artiesten die de electronica ruimschoots toelaten in hun muziek. Jazz is vaak ver weg maar steekt een enkele keer toch de kop op, zoals bij Mi Casa. ‘He! Dit moet een Latijns Amerikaanse band zijn,’ denk ik na de eerste paar nummers van de groep. Toch blijkt dit kwartet bestaande uit een good looking zanger, DJ, trompettist en gitarist Zuid-Afrikaans te zijn. Het is een commerciële act met kwaliteit die latin, house en r&b combineert met opvallende jazzy trompetsolo’s van Mo-T. Na een paar nummers ken je de truc, maar voor het publiek is het feest en niet zo’n beetje ook.
Fela Kuti is nooit ver weg
Boven in middenzaal en de Theater/Congreszaal staan de meest verassende bands. Kujenga, ‘in ontwikkeling’ in het Swahili, is een zevenkoppig muziekcollectief uit Kaapstad. De jonge jazzcats onderzoeken de geïmproviseerde muziek zo divers als de Kaap zelf: traditionele klanken worden vermengd met internationale jazz en ook Fela Kuti is nooit ver weg. De West-Afrikaanse muziekheld is helemaal present als de moeder van bandleider en bassist Zwinde Ndwande en zijn broer toetsenist Owethu het podium betreden voor een nummer. Kuti is aanwezig maar Kujenga duikt zeker harmonisch lekker de jazzdiepte in en dat is fijn. Hoewel het geluid een beetje te hard staat, krijgt de band enorme bijval uit de zaal. Kujenga is de hoop van de Kaapse jazz en ik kan het publiek geen ongelijk geven: deze band heeft potentie, luister maar eens op je streamingservice.
‘Cosmopolitische jazzhoek’
Een andere jonge talent was Benjamin Jepta presenteert op het festival zijn nieuwe politiek geladen plaat “Born coloured but not free”. In het project uit de bassist zijn teleurstelling in Nelson Mandela’s regenboognatie. Jeptha groeide na de apartheid op in de ‘coloured’ gemeenschap. Deze groep bestaat uit mensen van gemengde afkomst. Jeptha beklaagt zich erover dat zij nog altijd niet voor vol aangezien worden in de Zuid-Afrikaanse samenleving en dat de gedwongen verhuizing van veel ‘coloured’ tijdens de apartheid nog altijd doorwerkt in het extreme drugsgebruik en bendegeweld.
Jeptha’s snijdt terecht actuele thema’s aan, toch is er van die beladenheid opvallend weinig te horen in zijn composities, die schaar ik deze avond toch in een cosmopolitische jazzhoek. Jeptha speelt ook bas in in Radio Sechaba, het project van Bokani Dyer. Zij brengen een fraaie swingende set met goede vocalen en aanstekelijke invloeden van het hele Afrikaanse continent.
Kaapse jazz ontstaan uit slavenliederen
Opvallend is dat oud gedienden van de Zuid-Afrikaanse jazz Hilton Schilder en Carlo Mombelli grote indruk maakten op de festival. Hilton Schilders doorontwikkeling van de Kaapse jazz, een uit slavenliederen ontstaan genre dat een geschiedenis kent die sterk doet denken aan die van de New Orleans-jazz, is spannend. Niet in de laatste plaats door zijn instrumentatie waarbij viool en een meerendeel woordeloos zingende zangeres zorgen voor bijzondere kleuren.
Spannende trip van geluiden
Bassist Carlo Mombelli neemt het publiek mee in een razend spannende trip van geluiden waarbij niets is wat het lijkt. Zijn ‘Prisoners of Strange’ bestaat uit zangeres/tromboniste Siya Makuzeni, Bugel en trompetspeler Marcus Wyatt en drummer Justin Badenhorst. Een opmerkelijke combinatie waarbij de afwezigheid van een akkoordinstrument opvalt. Mombelli zelf vult dit gat door vaak akkoorden te spelen op zijn basgitaar, gevolg is een pallet van mooie donkere klankkleuren.
Effecten, loops, een koffergrammofoon en her en der op het podium verspreidde percussief te gebruiken spullen zorgen voor een opeenstapeling van verassingen. Steeds als je denkt dat ze wel door hun idioom heen zijn, nemen ze weer een onverwachte afslag met een nieuwe muzikale reis als gevolg. Ik kende deze bassist niet maar hij komt hoog binnen in mijn lijstje van bastemmers.
Gevestigde namen
Het tweede grote hoofdpodium van het festival de Kippies staat in een enorme hal. Hier treden naast internationale acts als Matt Bianco en Moonchild vooral gevestigde grote namen uit de Zuid-Afrikaanse scene op: gitarist Billy Monama, zangeres Judith Sephuma, zanger Mandisi Dyantyis en zanger gitarist Jimi Dludlu.
Kwaliteit niet ter discussie
De kwaliteit van deze jazzsterren staat niet ter discussie, de ervaring en motivatie straalt er van af. Jammer is alleen dat de galmende badkuip waar ze hun kunsten vertonen maakt dat je er niet lang wil blijven luisteren. Misschien is het een idee de ruimte in het vervolg van nog meer dempend materiaal te voorzien. Hier wreekt zich wellicht de haastige organisatie van het festival waardoor je soms het gevoel krijgt dat het net niet af is, iets dat ook geldt voor de wat spartaanse eetmogelijkheden.
Maar is dat echt erg? Er is tenminste eindelijk weer een festival dat met grote gretigheid van het publiek wordt onthaald. De foodtrucks en meer internationale acts volgen de komende jaren vast weer. Wel valt te hopen dat een groot deel van de programmering Afrikaans blijft want er is op dit continent nog een hoop te ontdekken.
