Het roemruchte jazzlabel Impulse! jubileert, en daarom is er een setje van twee albums uitgekomen, te verkrijgen als billijk geprijsde cd’s of als dure vinyl-box. De titel: Music, Message and the Moment is goed, want men heeft vooral ‘het moment’ heel doeltreffend gebruikt. Een ietwat opportunistische jubileumviering.
Door Coen de Jonge
In de zomer van 1961 werd producer Bob Thiele uitgenodigd om te komen werken bij platenmaatschappij ABC/Paramount. Daar was een jaar eerder een nieuw sublabel opgericht, met de aantrekkelijke naam Impulse. Die titel werd niet voor niets gevolgd door twee uitroeptekens, want men wilde het label een uitstraling van standing meegeven, met releases die respect afdwongen met hun zware ‘gatefold’ klaphoezen, de geel-zwarte kleurstelling en het opvallende logo. Ze waren in de winkel ook een slag duurder, dat droeg bij aan dat ‘classy’ imago.
Coltrane werd icoon
Thiele hoefde niet bij het nulpunt te beginnen, want Creed Taylor was hem als producer voorgegaan. Die was al in 1956 bij ABC/Paramount gekomen en kreeg daar in 1960 de kans om een nieuwe en kwaliteitsrijk sublabel vorm te geven. Hij dacht eerst aan de naam Pulse Records, maar die bleek al te bestaan. Met een voorvoegsel erbij en een uitroepteken erachter stond de nieuwe naam snel vast: Impulse! Plus een aansprekend motto, The New Wave of Jazz. Een van Taylors belangrijkste daden in dat eerste jaar was het vastleggen van John Coltrane – die zou uitgroeien tot het icoon van Impulse!.
Na een paar initiële sessies werd Taylor echter weggekocht door het label Verve. Toen kwam Bob Thiele. Die zag toe op revolutionaire albums van Coltrane, Archie Shepp, Charles Mingus en Cecil Taylor maar was – met zijn achtergrond als pop-producer – leep genoeg om te zorgen dat er ook bop, mainstream jazz en zelfs classic jazz op Impulse! werd uitgebracht. De catalogus liet dus ook namen zien als Gil Evans, Coleman Hawkins, Terry Gibbs, Benny Carter en Duke Ellington. Zelfs de veteraan Earl Hines maakte een album voor Impulse!.
Binnen een jaar had Thiele al een enorme rij spraakmakende albums uitgebracht. ‘Ik sliep zelfs in de studio’, vertelde Thiele in 1995. ‘Ik nam iemand als Freddie Hubbard ’s middags op, Shirley Scott in de avond, dan sliep ik even op een bank en dan kwam Roland Kirk in de studio. Het was alsof er geen eind aan kwam.’ In 1967 maakte hij voor Louis Armstrong ook een song waarover in de studio enorme ruzie ontstond; hoe kon hij nou met zoiets zeikerigs als What A Wonderful World aankomen? Zanger Tony Bennett had er zelfs voor bedankt. Maar Satchmo zag er geen probleem in, en de song werd een nummer 1 -hit in Engeland. En daarna een evergreen.
Revolutionaire selectie
Inmiddels bestaat het label 60 jaar. In de jubileumuitgave die nu is uitgebracht, een dubbelalbum met een selectie van 25 Impulse!-tracks, is het lied van Armstrong niet opgenomen. Ook niks van Coleman Hawkins, Gil Evans, Count Basie and the Kansas City 7, Benny Carter of Ray Charles – die toch met Genius + Soul = Jazz het label al in het eerste jaar commercieel een boost had gegeven.
De samenstellers hebben de kans gegrepen om in de huidige era van Black Live Matters (BLM) het accent met volle kracht te leggen op de meer revolutionaire aspecten van de catalogus. De hoogste score (vier stukken) is van John Coltrane, terwijl van zijn weduwe Alice ook nog een eigen track is opgenomen: Blue Nile. Uit het oeuvre van Coltrane zelf koos men alleen stukken die in het BLM-tijdsgewricht goed vallen;: Alabama, Africa, Up ‘Gainst The Wall, Reverend King.
Niets uit zijn mooie ballad-album, niets uit de plaat met zanger Johnny Hartman. Uiteraard wel van Pharaoh Sanders The Creator Has A Master Plan, van Albert Ayler Music Is The Healing Force Of The Universe, van Charlie Haden We Shall Overcome en van Archie Shepp Malcolm, Malcolm, Semper Malcolm. Earl Hines mocht ook nog wel, vanwege de Black and Tan Fantasy. Maar Keith Jarrett, Gato Barbieri, Chico Hamilton, Sonny Rollins – no sir. Zelfs Duke Ellington en Dizzy Gillespie niet.
Deze uitsnede uit het Impulse!-oeuvre is eigenlijk nogal opportunistisch: smeed het BLM-ijzer nu het heet is, in de tijd na Trump. Maar als je zonder bijgedachten luistert, is er veel moois te beleven. Just Us Blues van Elvin Jones en Jimmy Garrison bijvoorbeeld.
A Love Supreme
Hoe komt zo’n selectie tot stand? Dat wordt heel duidelijk in een van de twee essays die in de inlay staan. The Enduring Moment is geschreven door de ooit hoog-activistische en nogal onverzoenlijke jazzpublicist A.B. Spellman (1935), die in zijn essay te kennen geeft nog steeds meer te zien in Malcolm X (‘de grootste esthetische invloed op de zwarte artiesten van die tijd’) dan in Dr. Martin Luther King. En die in Coltranes eigen tekst bij het album A Love Supreme een mystiek gedicht ziet dat refereert aan de islam, althans het soefisme.
Gelukkig hoeft de moeder van John Coltrane dat niet meer te lezen.
(Fotografie: Chuck Stewart/LLC-Fireball Entertainment Group)
