Laatste dag van Gent Jazz. Jetzt geht los. Jazz staat voor de programmasamenstellers voor vrijheid en passie. Het staat ook voor een deel uit anarchie, buiten de hokjes denken en naast de geëffende paden treden. In dat licht bezien is de afsluitende dag, ondanks de matige opkomst, meer dan geslaagd.
De dag begint stevig. Ik heb te doen met de presentator. Hij had eerder nergens moeite om met zijn fraaie stem namen als Herbie Hancock, Norah Jones en Kamasi Washington aan te kondigen. Naar deze dag heeft hij zwetend uitgekeken. Hij moet ook deze opener aankondigen. De bandnaam luidt uit zijn mond plots Hypochristfuzzmutree… de klootzakken. Ze doen het erom, die bandleden. Het optreden van Hypochristmutreefuzz (want zo heet de groep echt) is er niet minder om. De groep uit Gent is noisy, rücksichtslos en dansbaar, want de groove en powerbeats, geleend uit de hiphop en avant-garde, worden gespeeld alsof het metal betreft en de duivel op hun hielen zit. Ze zijn blij op ‘Gent Djèèèèèzzz’ te mogen spelen. Zanger Ramses van den Eede heeft speciaal voor dit festival iets ingestudeerd. Op een ongetwijfeld ergens geleende sax speelt hij een heel vrij intro. Hij krijgt er de lachers mee op zijn hand, maar zo vreemd en ongepast is dat vrije spel helemaal niet, ook al klinkt die sax soms als een didgeridoo. De samples van een draaiorgel en een kermis tussendoor zijn tevens geslaagd. De Gentse Feesten zijn begonnen, tenslotte.
De band speelt tracks van hun debuutalbum (met nog een minder goed uit te spreken titel), de cover Everyone Nose van N.E.R.D. en een nieuwe track, met als boodschap Could It Be Worse? Denk aan strak spel, beats om op te dansen, pogoën of headbangen, en een aantal, al dan niet door de stemvervormer geperste oerkreten van Van Den Eede. Die gaan een aantal keren door merg en been. De fans van Norah Jones en Wayne Shorter zijn nu definitief afgehaakt. Zij missen wel mooi afsluiter The Spitter, met Van den Eede als een bezetene tussen het publiek. Memorabel optreden.
Hypochristmutreefuzz
Op de Garden Stage wordt drie keer plaats ingeruimd voor een set van andere Belgen met een niet voor iedereen even gemakkelijk uit te spreken bandnaam: Die Anarchistische Abendunterhaltung. Dat mag overigens afgekort worden tot DAAU. Die band bestaat dit jaar 25 jaar. Dat vieren ze op een speciale manier. Ze lieten ‘curator’ Rudy Trouvé (muzikant/beeldend kunstenaar) los op alle muziek uit die 25 jaar. Hij maakte daar een mixtape van, met fragmenten uit het rijke, diverse (met verschillende bezettingen bijeen gespeelde) oeuvre. De huidige band reproduceert dat alles live, met een ander instrumentarium deels dan op de originelen. Met behulp van visuals met vanaf het witte doek ook vocale bijdragen van oude bandleden en gastzangers als Roland Van Campenhout. Dat klinkt op papier wellicht ingewikkeld. Om uit te voeren is het dat ook. Toch is de muziek op Gent Jazz bij vlagen onweerstaanbaar lekker en aanstekelijk. Met grote individuele klasse op klarinet, accordeon, contrabas, drums en marimba wordt hier in drie sets aangetoond hoe geweldig die tracks ervaren kunnen worden.
Later, als de band langs theaters en popzalen trekt, zal dat ‘concept album’ anderhalf uur aaneengesloten worden uitgevoerd. Genres vervagen. Neoklassieke muziek wordt vermengd met elementen uit de Balkan, reggae, dub, rock, avant-garde en freejazz. Nergens vliegt DAAU uit de bocht en steeds opnieuw brengt dit virtuoze viertal het publiek in vervoering. Sublieme manier om een jubileum te vieren.
Tijd voor Chrysta Bell, een mysterieuze dame uit San Antonio, Texas in een letterlijk schitterende jurk. Bell trekt in de openingstrack meteen vocaal alle registers open, begeleidt door een berg strijkers uit een doosje. Niet veel later komt haar band (bas, drums, gitaar) op en ontspint zich een optreden dat opvallend poppy klinkt. Met fraai gitaarspel, rootsinvloeden, een beetje twang, maar ook weelderige melodielijnen en sterke teksten. Het geheel is heel filmisch allemaal, hoewel vaak stukken minder dromerig dan dat Bell klonk op de twee albums die ze met filmaker/componist David Lynch samen maakte. De tevens als model en actrice werkende Chrysta Bell is overigens wel nog te zien in een gastrol in het nieuwe seizoen van de door Lynch geregisseerde serie Twin Peaks.
Hoe mooi ze ook oogt en zingt, in Gent horen we haar verklaren dat er tijdens haar nachtelijke ritten ergens ook een duivel in haar huist. Dat kunnen we amper geloven, maar duister en mysterieus blijft het inderdaad allemaal wel, ook in de songs die de zangeres voor haar laatste album We Dissolve met John Parish opnam. Samen met haar prima band, en mede dankzij prachtige visuals op het grote scherm achter haar, maakt Chrysta in Gent ongelooflijk veel indruk.
Chrysta Bell
De volgende act op de Main Stage had qua productie, sound en bombast ook zo maar in een voetbalstadion gepast. Dat hadden we niet verwacht van het Britse collectief Archive. In 1994 werd de club opgericht door de twee songwriters/toetsenisten Darius Keeler en Danny Griffiths. Ze zijn nog altijd actief binnen het gezelschap dat inmiddels tientallen muzikanten inzette, en weer afdankte. Muzikaal startte Archive in de 90’s met elektronica, triphop en postrock. Later volgde er meer en meer spannende avant-garde, progrock en inmiddels dus ook krachtige stadionrock. Geopend wordt er met een knipoog naar Kraftwerk met pulserende elektro. Naar gelang het optreden volgt, worden de grooves heavier, maken de sequencers en de drummer overuren, en worden ook de rockende gitaren uit het vet gehaald. Een deel van het publiek moet dan toch even met de ogen knipperen. Keeler ontpopt zich als een luchtdrums spelende dirigent.
Wie door de bombast heen luistert, hoort dat de composities van het laatste album The False Foundation sterk en de zangpartijen knap zijn. Het effect van deze overdaad aan energie op delen van het publiek is ronduit overweldigend, al is niet iedereen even overtuigt. Archive is bij momenten topzwaar. Het slotakkoord, met gitaren vol feedback in een portie ouderwetse postrock, is overweldigend. Na het optreden piepen de oren nog lang na.
Het grootste deel van het publiek in de slechts voor twee/derde gevulde grote tent is op de slotdag van Gent Jazz gekomen voor de afsluiter op de Mainstage: Einstürzende Neubauten. Iconen van de Europese avant-garde, zo worden ze in de programmakrant genoemd. De meer dan anderhalf uur durende set start mooi stemmig met The Garden. Blixa Bargeld, lang gitarist in The Bad Seeds van Nick Cave, is in Gent alleen als zanger achter zijn microfoon op het podium terug te vinden. Dat podium bezit een bijzondere aanblik. Om het geheel te omschrijven als een vuilnisbelt vol schroot van een staalfabriek, dat is iets te oneerbiedig. Naast de nodige ‘normale’ keyboards, gitaren en een bas is er wel een bijzondere ‘stalen’ drumkit aangekleed met grote veren, een blad van een cirkelzaag als bekken en zo meer. Percussie wordt er ook gebezigd op plastic vaten, rioleringsbuizen en steigerpijpen. In de jaren tachtig was deze groep uit West-Berlijn dankzij dat gebruik van afval en staal baanbrekend en hun sound ongehoord. Ruim dertig jaar later is het voor een deel van het publiek tot jeugdsentiment verworden. Die inzet van al dat staal heeft nu helaas ook iets van een trucje. In elk volgend nummer wordt er iets anders op het podium gebracht waar een afwijkend geluid uit gepuurd wordt. Dat varieert van een schroefboormachine met een grammofoonplaat die een plastic bekertje bespeelt, of een laadbak vol stalen buizen die schel en oorverdovend naar beneden op ander staal worden gekieperd.
Het verschaft Neubauten anno 2017 de aanblik van een rariteitenkabinet van norse oudere mannen. De setlist van dit optreden is gelukkig lang en de tournee is ironisch genoeg ‘Greatest Hits’ gedoopt. Naar verloop van tijd winnen de tracks waarbij de zanglijnen en boodschap de dienst uitmaken het van de boze arbeiders in de staalfabriek. Bargeld koppelt de metaforen in zijn songs aan kleine politieke statements, zoals Brexit. Het mooiste nummer van de avond is het extreem rustige Sonnenbarke, met percussie op pvc in plaats van staal. ‘Komm mit, Komm mit mir’, zingt Bargeld. Het publiek zweeft een paar minuten met hem mee.
Einstürzende Neubauten
Heel bijzonder is ook How Did I Die. Wij zijn als voyeur getuige van een meisje in het publiek dat, getoond op de grote beeldschermen, compleet in trance haar eigen privébeslommeringen verwerkt. Het met het opsteken van een sigaret gestarte Silence Is Sexy krijgt ook een bijzondere lading. Dankzij een lange break waarin het publiek zichzelf corrigeert om uiteindelijk tot een complete stilte te komen. Blixa Bargeld zegt nadien: ,,Je ziet dat het kan. Grote groepen mensen kunnen zichzelf organiseren. Ook zonder leider. Niemand heeft vooraf gezegd dat jullie stil moesten worden. Toch bereikten jullie dat.” We kunnen ons met dat gegeven in deze vreemde tijden met vreemde wereldleiders een voordeel daarmee doen. Zonder zich er expliciet over uit te laten, komt die boodschap van Bargeld aan. De toegiften die volgen heeft zijn band op eigen kracht afgedwongen. De nog halfvolle tent met fans eet uit hun hand. Het blijkt een bijzonder slot van een bijzonder festival.
Hoewel slot? Tijdens de afwijkende afterparty in de Garden Stage bewijst een onorthodox trio dat muzikale vrijheid tot bijzondere momenten kan leiden. Fire! zorgt voor een soort Zweedse ‘anarchistische nachtunterhaltung’. Het begint met krakende elektronica uit een zelfgebouwd kastje met lampjes en stroomstoten. Als bassist Johan Berthling een punkriff inzet, drummer Andreas Werliin invalt en Mats Gustafsson een sax omhangt, ontstaat er iets dat het midden houdt tussen freejazz, punk en opwinding. Vuur voor de diehards die deze avant-garde prefereren boven al het andere amusement in de Gentse binnenstad tijdens dit eerste weekend van de Gentse Feesten. Het is dus nog lang onrustig in de stad… wij kijken alvast uit naar Gent Jazz 2018.
